![AYLIK BAĞLAMA ORANLARI](image/editor/resimeyok.jpg)
AYLIK BAĞLAMA ORANLARI
15 Mart 2023 10:00:00
Emekli olanların aylık bağlama oran hesaplamasında bugüne kadar SSK, Tarım SSK, Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur ve T.C.Emekli Sandığı ayrı ayrı uygulama yapılmaktadır. Her bir kurum ve kanunda ayrı emekli aylığı hesaplama yöntemi vardır. SSK'lı ve Bağ-Kur'lular için 08.09.1999 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 4447 Sayılı Kanun ile 1978 yılından beri uygulanmakta olan gösterge-katsayı sistemi de 1999 da terkedilmiş ve 2000 yılı ve sonrasında TÜFE sistemli emekli aylığı hesaplaması başlatılmıştır.
2008 den sonra emekli olacaklar 5510 sayılı kanun daha da başka bir emekli aylığı sistemi getirilmektedir. Bu durumda reformun yürürlüğe girmesinden sonra 2008 yılı ve sonrasında emekli olan bir SSK'lı (4/a'lı) için üç sistemden gelen aylık; -1999 yılı ve daha öncesindeki çalışmaları için gösterge-katsayı sistemi olan son 10 yılın veya son 5 yılın ortalamasına göre kısmi bir aylığı, -2000 ile 2007 yılları arasında çalışmaları için TÜFE'li sisteme göre hesaplanan kısmi bir aylığı, -2008 ve sonrası için yeni sisteme göre hesaplanan bir kısmi aylığı olacaktır. Üç sisteme göre de hesaplanan kısmi aylıkları toplanarak emekli aylığı belirlenecektir.
Hak sahiplerine gelir bağlanması, İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, aylık kazancının % 70'i, gelir olarak bağlanır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın birinci fıkraya göre belirlenen tutar, hak sahiplerine gelir olarak bağlanır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmaması halinde sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri, hak sahiplerine gelir olarak bağlanır. 4/ (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Aylık bağlama oranı Sosyal güvenlik reformunda en fazla tartışılan maddelerden birisi de aylık bağlama oranı idi. Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının, her 360 günü için yüzde 2 olarak uygulanacak. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak, ancak aylık bağlama oranı, yüzde 90'ı geçemeyecek. Sigortalıların yaşlılık aylığı hesaplanırken, kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan süreleri eski mevzuata, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki çalışma süreleri ise yeni mevzuata göre oransal olarak hesaplanacak. İkisinin toplamı sigortalının yeni yaşlılık aylığını oluşturacak. Mevcut sigortalıların hak kaybını önlemek için yüzde 2 olan aylık bağlama oranı, 10 yıl tamamlanıncaya kadar yüzde 3 olarak uygulanacak. 30 Nisan 2008'den itibaren sisteme giren sigortalılarda uygulanacak olan aylık bağlama oranı ise yüzde 2 olacak. Böylece 30 Nisan ile kanunun yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2008 tarihi arasında sigortalı olanların, eski mevzuattan yararlanmasının önüne geçilmiş olacak.
Taban Aylığına Sınır Getirildi Hem eşinden hem de ana veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar, eşinden ya da anne ve babasından bağlanacak aylığın birini tercih edebilecek. Bu kural, evliliğin ölüm nedeniyle sora ermesi durumunda, sonraki eşinden gelire hak kazananlara da uygulanacak. Bağlanan gelir ve aylıklar; her yılın Ocak ve Temmuz aylarından geçerli olmak üzere, bir önceki 6 aylık dönemlere göre TÜİK tarafından açıklanan en son temel yıllık tüketici fiyatları genel endeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirlenecek. Sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin aylıklarının hesabına esas olan tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için tespit edilen prime esas günlük kazancın alt sınırları dikkate alınarak ortalama aylık kazancın yüzde 35'inden az olmayacak. Ancak eşi ve çocuğu olan sigortalılara bağlanacak olan alt sınır aylığı, ortalama aylık kazancının yüzde 40'ndan az olamayacak İş kazası sonucu başkasının sürekli bakımına muhtaç durumda olan sigortalıya bağlanacak olan sürekli iş görememezlik gelirinin alt sınırı, yüzde 70'den yüzde 85'e yükseltilecek. Hak sahibi olan kişilerin aylıkları; hak sahibi 1 kişi ise alt sınır aylığının yüzde 80'inden, hak sahibi 2 kişi ise de yüzde 90'ından az olamayacak. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince bağlanan kısmi aylıklar için bu kural uygulanmayacak. Ölen sigortalıların hak sahiplerinden, kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya iş göremez ve malul hale getirdiği mahkeme kararıyla belgelenen kişiye, gelir ve aylık bağlanmayacak. Daha önce ödenen gelir ve aylıklar ise geri alınacak.
Bağ-Kur'lulara ödeme kolaylığı 4 Ekim 2000 tarihinden bugüne kadar vergi mükellefiyet kaydı bulunan BAĞ-KUR'lular, kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan süreyi geçmişe dönük borçlanabilecek. Prime esas kazancının yüzde 32'si üzerinden borçlanacak olan BAĞ-KUR'lu, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde bu tutarı öderse, aradaki süre sigortalılık süresinden sayılacak. 5 yıllık borcu bulunan BAĞ-KUR'luya, 6 aylık süre verilecek. Bu süre içinde borcunu ödemezse, üyeliği askıya alınacak. Daha sonraki bir tarihte, tekrar başvuru yaparsa, prim borcunu 3 ay içinde ödeyecek. 10 yıl süreyle sağlık sigortası veya genel sağlık sigortası primi ödemeyen BAĞ-KUR emeklisinden, maaşının yüzde 10'u tutarında 10 yılı tamamlayacak şekilde prim kesilecek.
Nisan 2008'den Önce İşe Girenler İçin Emeklilik Şartları Değişmiyor 30.04.2008 gününden önce işe girmiş olanlar için geçerli olan emeklilik yaşları ve şartlarından herhangi bir değişiklik getirilmemiştir. 30.04.2008 günü ve sonrasında işe girenler için ise 7200 günü tamamladıkları tarihe göre daha geç yaşlarda emekli olacaklardır.
Mehmet ÖZTÜRK
Türkiye Bağımsız Emekliler Platformu Genel Başkanı
15 Mart 2023